Kalibrasyon Hizmet Talebi
Kalibrasyon, uluslararası metroloji sözlüğünde “Belirtilmiş şartlar altında ölçme cihazları veya ölçme sisteminin gösterdiği değerler veya ölçü veya referans malzemelerin temsil ettiği değerler ile standartlar tarafından gerçekleştirilen bunlara karşılık gelen değerler arasındaki ilişkiyi oluşturan işlemler dizisidir.” şeklinde tanımlanmaktadır.
TÜBİTAK SAGE Kalibrasyon Laboratuvarı 2004 yılında TÜBİTAK SAGE bünyesinde bulunan cihazların kalibrasyonuna hizmet etmek amacı ile kurulmuş ve 2011 yılında TÜRKAK tarafından TSE EN ISO / IEC 17025 Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği için Genel Şartlar Standardı kapsamında kalibrasyon laboratuvarı olarak AB-0085-K kodu ile akredite edilmiştir. Laboratuvara ait akreditasyon kapsamı detayları TÜRKAK web sitesinden ulaşılabilmektedir.
TÜBİTAK SAGE Kalibrasyon Laboratuvarı TS EN ISO/IEC 17025 Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği için Genel Şartlar Standardına bağlı koşullar ile etkinliği sürekli iyileştirilen, ilgili alanlardaki güncel ulusal ve uluslararası standartlara göre teknik mükemmellik ve yüksek kalite ile faaliyetlerini sürdürme hedefini belirlemiştir.
TÜBİTAK SAGE Kalibrasyon Laboratuvarının ölçüm yetenekleri ile ilgili detaylı bilgilere yer verilmiştir.
Sıcaklık Kalibrasyonu
Sıcaklık metrolojisinde tüm ölçümler Uluslararası Sıcaklık Ölçeği-1990’a (ITS-90) izlenebilir yapılmak zorundadır. Bu ölçek dünyadaki tüm sıcaklık ölçümlerinin doğru, güvenilir ve denk olmasını sağlayan en önemli unsurdur.
Laboratuvarda, -90 °C ila 1.100 °C sıcaklık aralığını kapsayan sayısal göstergeli termometrelerinin, ısılçiftlerin ve direnç termometrelerinin ITS-90’a dayanarak karşılaştırmalı kalibrasyonu yapılmaktadır. Bunlara ek olarak, Sıcaklık Kontrollü Hacimlerde Sıcaklık ve Nem Dağılımının Tespiti ve Kül Fırını kalibrasyonları da laboratuvarın akredite olarak hizmet verdiği alanlardır.
Sıcaklık kalibrasyonlarında kullanılan cihazlar
Suyun Üçlü Noktası (SÜN)
Termometrelerin kararlılığını ölçmek için kullanılır. Bu şekilde termometrelerin sıcaklık değerlerindeki kayma SÜN değerinin tekrar ölçülmesi ile tespit edilir. SPRT kullanılarak ITS-90 ölçeğinin oluşturulması sırasında her sabit nokta ölçümünden sonra mutlaka SÜN değeri ölçülür ve ITS-90 ile tanımlanan oran değerleri hesaplanır. Bu şekilde SPRT ölçümleri standart hâle getirilir.
Standart Platin Direnç Termometresi (SPRT)
25 ohm’luk termometreler ITS-90 serilerinin en dikkat çekici ürünüdür. Laboratuvar envanterinde bulunan 2 adet referans SPRT ile, -90 °C ila +420 °C aralığında düşük belirsizlik ile sıcaklık kalibrasyonu yapılabilmektedir.
Kalibrasyon Banyoları
Yüksek sıcaklık kararlılığı ve hassasiyetine ihtiyaç duyulan alanlarda kullanılmakta olan -80 °C ila +70 °C aralığında alkol/su banyosu, 70 °C ila +250 °C aralığında yağ banyosu ve 200 °C ila 550 °C aralığındaki yüksek sıcaklıklarda kullanılan sıvılı tuz banyosu olmak üzere 3 adet sıvılı banyo bulunmaktadır. Bu banyolar istenilen sıcaklık noktasında kararlı bir şekilde yüksek doğrulukta ve hassasiyette çalışmak için termometrelerin karşılaştırmalı kalibrasyonunda kullanılmaktadır.
Yatay Kalibrasyon Fırını
300 °C ila +1.200 °C aralığında kullanılan kuru havalı yatay fırın 3 bölge ısıtıcı kontrolüne sahiptir. Yatay eksen boyunca kararlı bir şekilde yüksek doğrulukta ve hassasiyette çalışmasından dolayı yüksek sıcaklıklarda kullanılan uzun termometrelerin kalibrasyonu için idealdir. 300 °C ila 1.100°C aralığında, termometrelerin karşılaştırmalı kalibrasyonunda kullanılmaktadır.
Kuru Bloklu Kalibratörler (DİKEY)
-90 °C ila +125 °C, 100 °C ila +650 °C ve 650 °C ila 1.100 °C sıcaklık aralıklarında çalışan dikey kuru blok fırınları yüksek sıcaklık kararlılığı ve hızlı ısıtma/soğutma sürelerine sahiptir. Özellikle kısa sıcaklık sensörüne sahip cihazlar için uygundur.
Referans Sıcaklık ve Nem Ölçer
% 0 RH ila % 100 RH aralığında kullanılan Referans Sıcaklık ve Nem ölçer cihazı sıcaklık ve nem kontrollü hacimlerde yüksek doğruluk ve hassasiyette kararlı bir şekilde kalibrasyonların yapılmasını sağlamaktadır. % 15 RH ila % 95 RH aralığında sıcaklık ve nem kontrollü hacimlerin karşılaştırmalı kalibrasyonunda kullanılmaktadır.
Veri Toplama Sistemi
SPRT modülü, 25 ohm, 100 ohm’luk dört telli RTD’leri, PRT’leri ve ısılçifteri çok yüksek doğrulukla okuyabilen bu sistem karşılaştırmalı kalibrasyonlarda referans gösterge olarak kullanılmaktadır. Hassas ısılçift modülü, S tipi platin ısılçiftler ve standartlar için yeni altın platin ısılçiftler de dâhil olmak üzere tüm ısılçift çeşitlerinde kullanılabilmektedir. El tipi referans sıcaklık göstergesi saha uygulamaları için Pt-100 direnç termometresi ve her türden ısılçiftleri okuyabilen iki giriş kanalına sahiptir.
Hassas Multimetre ve Hassas Direnç Köprüsü
8,5 Digit Hassas Referans Multimetre 2 Ω ila 20G Ω direnç aralığı, 200 mV ila 1.000 V voltaj aralığı ve -200°C ila +660 °C aralığında yüksek doğruluk ve hassasiyete sahip ölçümler için kullanılmaktadır. Hassas Direnç Köprüsü ile -200 °C ila 1.800 °C aralığında 0,01 mK çözünürlükte ölçümler yüksek doğruluk ile alınabilmektedir.
Laboratuvarın bu alanda verdiği hizmetler ve çalışma alanları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Kalibrasyon Yapılan Ürünler | Sınır Değerleri |
|---|---|
| ISILÇİFT | Sıcaklık Kalibrasyonu -90 °C ila +1.100 °C |
| PLATİN DİRENÇ TERMOMETRESİ | Sıcaklık Kalibrasyonu -90 °C ila +420 °C |
| GÖSTERGELİ SICAKLIK ÖLÇER | Sıcaklık Kalibrasyonu -90 °C ila +1.100 °C |
| SIVILI CAM TERMOMETRE | Sıcaklık Kalibrasyonu -80 °C ila +420 °C |
| SICAKLIK KONTROLLÜ HACİMLERDE SICAKLIK DAĞILIMININ TESPİTİ | Sıcaklık Kalibrasyonu -80 °C ila +200 °C |
| SICAKLIK KONTROLLÜ HACİMLERDE NEM DAĞILIMININ TESPİTİ |
Nem Kalibrasyonu
23 °C’de % 20 RH ila % 95 RH 30 °C’de % 95 RH 60 °C’de % 95 RH |
| KÜL FIRINI | Sıcaklık Kalibrasyonu 250 ºC ila +1.350 ºC |
Nem Kalibrasyonu
Kullanılan cihaz bilgileri şu şekildedir
İklimlendirme Kabini
-70 °C ila +180 °C aralığında çalışabilen iklimlendirme kabini nem kaynağı olarak kullanılabilmektedir.
Bağıl Nem Ölçer
% 0 RH ila % 100 RH aralığında zorlu koşullarda çalışabilmesi için ön ısıtma ve kimyasal temizleme özellikleri ile gerçek zamanlı ölçüm alabilmektedir.
Laboratuvarın bu alanda verdiği hizmetler ve çalışma alanları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Kalibrasyon Yapılan Ürünler | Sınır Değerleri |
|---|---|
| SICAKLIK VE NEM ÖLÇER |
15 °C ila +35 °C % 20 RH ila % 95 RH |
Boyutsal Kalibrasyonu
Temel ölçme cihazları, endüstride yaygın kullanıma sahip boyut ölçüm cihazlarıdır. Bazı fabrikalarda binlercesi aktif olarak kullanılmaktadır.
İmalat anında üretilen parçanın üretim toleransları içerisinde olup olmadığının kontrolünde veya imalattan sonra üretilen parçanın, hassas ölçümlere başlamadan önce ilk kontrolünde yaygın olarak kullanılırlar.
Temel ölçme cihazları olarak tanımlanan cihazları dört başlık altında toplayabiliriz:
Mikrometre
Vidalı bir milin sabit bir ünite içerisinde hareket ederek ilerlemesi prensibi ile üretilen temel ölçüm cihazlarıdır. Yaygın olarak kullanılan mikrometreler dış çap mikrometreleridir. Mikrometre kalibrasyonu; skala kalibrasyonu, ölçüm uçlarının düzlemsellik ve paralellik ölçümlerini kapsar.
Kumpas
Boyut ölçümlerinde kullanılan en basit ve temel ölçü aletleridir. Sabit bir çeneye ait kızak üzerinde hareket eden ve üzerinde skalası olan hareketli çeneden oluşur. Kumpas kalibrasyonu; skala (dış çap, iç çap ölçüm çeneleri, derinlik ve adım) kalibrasyonu, ölçüm uçları düzlemsellik ve paralellik ölçümlerini kapsar.
Mihengir (Yükseklik Ölçüm Cihazı)
Kumpaslar gibidirler fakat dik çalışırlar ve sabit çene olarak zemini kullanırlar. Mihengir kalibrasyonu; skala kalibrasyonu, ölçüm ucu ve taban düzlemsellik ölçümü ile kolon diklik ölçümlerini kapsamaktadır.
Ölçü saati
Ölçü saatleri yapısal özelliklerine göre ölçü piminin hareketini farklı konfigürasyonlardaki dişli çark mekanizmaları ile büyüterek, dönen bir skalaya yansıtan mekanizmalardır. Ölçü saati kalibrasyonu, skala kalibrasyonu ve ölçme milinin kuvvet ölçümünü kapsar.
Laboratuvarda kumpas, mikrometre, mihengir ve komparatör saati kalibrasyonları akredite kuruluş tarafından izlenebilirliği sağlanmış referanslar ile yapılmaktadır.
Laboratuvarın bu alanda verdiği hizmetler ve çalışma alanları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Kalibrasyon Yapılan Ürünler | Sınır Değerleri |
|---|---|
| MİKROMETRE | 0 ≤ L ≤ 300 mm (Bölüntü Değeri: 0,001 mm) 300 ≤ L≤ 500 mm (Bölüntü Değeri: 0,01 mm) |
| KUMPAS | 0 ≤ L ≤ 1.000 mm (Bölüntü Değeri: 0,01 mm /0,02 mm /0,05 mm) |
| KOMPRATÖR SAATİ | 0 ≤ L ≤ 100 mm (Bölüntü Değeri: 0,001 mm) |
| MİHENGİR | 0 ≤ L ≤ 1.000 mm (Bölüntü Değeri: 0,01 mm /0,02 mm /0,05 mm) |
Terazi Kalibrasyonu
Tartım cihazı (terazi), bir cismin üzerindeki yerçekimi etkisinden yararlanılarak o cismin kütlesinin belirlenmesinde kullanılan bir ölçüm cihazıdır. Otomatik olmayan tartım cihazı, yükün yük taşıyıcısı üzerine konulmasında, kaldırılmasında ve tartım sonuçlarının alınmasında bir operatörün müdahalesini gerektiren cihazdır.
Terazilerin kalibrasyonu uluslararası kilogram prototipine izlenebilir olan kütle standartlarıyla gerçekleştirilir. Terazi kalibrasyonunda uygulanan bir yüke tepki olarak cihaz tarafından verilen gösterge değeri elde edilir. Sonuçlar kütle birimleri ile ifade edilir.
Laboratuvarda otomatik olmayan elektronik terazilerin kalibrasyonu OIML-R111’e göre üretilmiş ve akredite kuruluş tarafından izlenebilirliği sağlanmış kütleler kullanılarak yapılmaktadır
Laboratuvarın bu alanda verdiği hizmetler ve çalışma alanları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Kalibrasyon Yapılan Ürünler | Sınır Değerleri |
|---|---|
| OTOMATİK OLMAYAN ELEKTRONİK TERAZİLER |
1 mg ≤ m≤ 20 kg (E2 sınıfı ağırlıklar ile) 10 kg ≤m ≤ 50 kg (F1 sınıfı ağırlıklar ile) 10 kg ≤m ≤ 100 kg (F2 sınıfı ağırlıklar ile) 5 kg ≤ m≤ 200 kg (M1 sınıfı ağırlıklar ile) |
Malzeme Test Makinası Kalibrasyonu
Malzeme test makinaları, malzemelerin mekanik özelliklerinin belirlenmesinde kullanılmaktadır. Mekanik özellikler test makinası tarafından ölçülen kuvvet ve uzama değerlerinin esas alınması ile belirlenir.
Kuvvet kalibrasyonu, değerleri kesin olarak bilinen kuvvetlerin yükü taşıyan elemana uygulaması ve kuvvet ölçme cihazının ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilen gösterge veya sehim ölçme sisteminde verilerin kaydedilmesi yoluyla yapılır.
Kullanılan cihaz bilgileri şu şekildedir:
Veri toplama sistemi
Referansın karakteristik ölçüm değerlerini yansıtan gösterge.
Kuvvet duyargası
Test makinalarının kuvvet kalibrasyonu EN ISO 376 standardına göre kalibre edilmiş ve sınıf değeri doğrulama işlemi uygulanacak makinanın sınıfına eşit veya daha iyi olan bir kuvvet duyargası ile gerçekleştirilir.
Laboratuvarın bu alanda verdiği hizmetler ve çalışma alanları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Kalibrasyon Yapılan Ürünler | Sınır Değerleri |
|---|---|
| KUVVET ÖLÇÜM SİSTEMLERİ |
20 N ≤ F≤ 100 kN (0,5 sınıfı yük hücresi ile çekme) 20 N ≤ F≤ 1.000 kN (0,5 sınıfı yük hücresi ile basma) |
İvmeölçer Kalibrasyonu
Titreşim ölçümlerinde yaygın olarak kullanılan ölçüm büyüklüğü ivmedir. İvme büyüklüğünün birimi, Uluslararası Birimler Sisteminde (SI) temel büyüklüklerden metre (m) ve saniye (s) kullanılarak türetilen birim olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle temel SI birimlerinden farklı olarak CIPM tarafından beyan edilen bir tanıma sahip değildir.
Titreşim alanında birincil standart, referans standart niteliğindeki ivmeölçerlerin, kalibrasyonu ile elde edilir. Kalibrasyonda ivmeölçerin karmaşık (complex) hassasiyet değeri belirlenir. Titreşim dönüştürücüsünün hassasiyeti; elektriksel çıkışın, uygulanan mekanik girişe oranı olarak tanımlanır. Hassasiyet, ivmeölçerin çalışma frekans bölgesi içinde olan her bir frekansta bağımsız olarak ölçülebilir. Tüm dönüştürücüler için hassasiyet frekansa göre değişir.
Referans ivmeölçer ile hassasiyeti belirlenecek olan ivmeölçer sırt-sırtta bağlanarak aynı ivme seviyesine maruz kalırlar. Referans ivmeölçer ile test ivmeölçerin karşılaştırılması yolu ile kalibrasyon yapılmaktadır.
Kullanılan cihazlar ile ilgili teknik özellikler aşağıda verilmiştir.
İvme ölçer kalibrasyon sistemi
- Frekans Aralığı: 2 Hz – 20 kHz 9155D-831 Hava Yastıklı Sarsıcı ile birlikte
- Kalibrasyon Metodu: ISO 16063-21 Sırt-Sırta karşılaştırma
- Ölçümler: Sensitivity, Amplitude, Phase, Bias, Resonance, Linearity, Shock
- Desteklenen İvmeölçerler: ICP®, Charge, Voltage, Capacitive, Piezoresistive
- İvme Seviyesi: 0,1 G – 10 G
- TEDS Sensör Desteği: IEEE1451.4, IEEE P1451.4
- Uyarma Tipi: Kademeli Sinüs, Çoklu Sinüs
- Ölçüm Birimi: Metrik, İngiliz
Şok ivme ölçer kalibrasyon sistemi
ISO 16063-22’ye göre 10,000 G’ye kadar yüksek hızlanma seviyelerinde şok ivme ölçer hassasiyetini ölçer sistem.
Laboratuvarın bu alanda verdiği hizmetler ve çalışma alanları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Kalibrasyon Yapılan Ürünler | Sınır Değerleri |
|---|---|
| İVMEÖLÇER (YÜK HASSASİYETİ) | 0,98 m/s² ≤ ivme ≤ 98 m/s² (2 Hz - 10 kHz) |
| İVMEÖLÇER (GERİLİM HASSASİYETİ) | 0,98 m/s² ≤ ivme ≤ 98 m/s² (2 Hz - 10 kHz) |
| İVMEÖLÇER (FAZ) | 2 Hz ≤ f ≤ 5 kHz |
| ŞOK İVMEÖLÇER | 196 m/s² ≤ ivme ≤ 98.000 m/s² |
| TİTREŞİM UYARICI | 0,98 m/s² (160 Hz) |
Basınç Kalibrasyonu
Basınç, birim alana etkiyen dikey kuvvet ya da kapalı kap içerisindeki bir akışkanın herhangi bir noktasındaki gerilim olarak tanımlanır. Referans olarak alınan noktaya göre basınç ölçümleri beş değişik şekilde gerçekleştirilir. Bunlar şu şekilde sınıflandırılabilir:
- Gauge (Bağıl) Basınç ölçümü: Atmosfer basıncı referans alınarak, yapılan basınç ölçümü,
- Absolute (Mutlak) Basınç ölçümü: Vakum (mutlak) referans alınarak yapılan ölçüm,
- Negatif Basınç ölçümü: Atmosfer basıncı referans alınarak, atmosfer basıncı altında yapılan basınç ölçümü,
- Fark Basıncı ölçümü: Bilinmeyen (herhangi) iki basınç arasında yapılan basınç ölçümü,
- Atmosfer basıncı ölçümü: Vakum (mutlak) referans alınarak ortam hava basıncının ölçümü.
Dinamik basınç kalibrasyonu
Hızla değişen ve gelişen endüstriyel ve bilimsel çalışmalarda, bazı uygulama alanları için yapılan statik basınç ölçümleri sistem ile ilgili tam olarak tatmin edici bilgi sağlayamamaktadır. Sitemdeki basıncın, dinamik olarak çok küçük zaman birimlerindeki değişiminin ve davranışının ortaya konulması gerekmektedir.
Bu amaçla ortaya çıkmış olan dinamik basınç metrolojisi alanında, dinamik olarak sistemdeki basıncı ölçebilecek dinamik basınç dönüştürücüler, yükselteçler ve göstergeler üretilmiştir. Aynı zamanda dinamik basınç dönüştürücülerin ve beraberinde kullanılan diğer bileşenlerin dinamik olarak kalibrasyonlarının yapılarak, izlenebilirliklerinin sağlanmasına yönelik çalışmalar da yapılmıştır.
Basınç alanında kullanılan cihazlar ve bazı teknik özellikleri aşağıda verilmiştir:
- Otomatik hidrolik basınç kalibratörü (PPCH FLUKE)
- Otomatik pnömatik basınç kalibratörü (PPC4 FLUKE)
- Referans basınç ölçer (6962C 2000 KISTLER)
- Referans Basınç Ölçer (KISTLER 6229AK)
- Hassas Multimetre (KEITHLEY 2000)
- Druck Basınç Kalibratörü (DRUCK DPI 615)
- Basınç Kalibratörü (KISTLER 6907B1)
- Basınç Kalibratörü (KISTLER 5959)
- Basınç kalibratörü (dinamik, KISTLER 6909)
- Basınç kalibratörü (hidrolik, KISTLER 6906) Uygulanan basınç kare dalga şeklindedir.
- Hassas Multimetre (KEITHLEY 2000)
- Güç Kaynağı (GPC-3060D GOODWILL)
- Güç kaynağı (NI PXIE-4112 National Instruments)
- Multimetre (2015 KEITHLEY)
- Mulitmetre (NI PXI-4071 National Instruments)
- Veri toplama sistemi (NI PXIE-4464 National Instruments)
- Veri toplama sistemi (NI PXIE-1073 National Instruments)
Laboratuvarın bu alanda verdiği hizmetler ve çalışma alanları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Kalibrasyon Yapılan Ürünler | Sınır Değerleri |
|---|---|
|
BAĞIL BASINÇ Analog ve Sayısal Göstergeli Manometreler, Basınç Kalibratörü, Basınç Transducer, Basınç Transmitter, Fark Basıncı Ölçer |
-0,95 bar ≤ p ≤ -0,10 bar 0,7 bar ≤ p ≤ 35 bar 35 bar < p ≤ 140 bar 1 bar ≤ p ≤ 200 bar 200 bar < p ≤ 1.000 bar 2 bar ≤ p ≤ 20 bar 70 bar ≤ p ≤ 700 bar |
|
MUTLAK BASINÇ Analog ve Sayısal Göstergeli Manometreler, Basınç Kalibratörü, Basınç Transducer, Basınç Transmitter, Fark Basıncı Ölçer |
-0,1 bar ≤ pabs ≤ 35 bar 35 bar < pabs ≤ 140 bar 0,1 bar ≤ pabs ≤ 200 bar 200 bar < pabs ≤ 1.000 bar |
| DİNAMİK BASINÇ ÖLÇER | 20 bar < p ≤ 5.000 bar |
Elektriksel Kalibrasyonu
Laboratuvarda elektriksel cihazların kalibrasyonu akredite kuruluşlar tarafından izlenebilirliği sağlanmış referans cihazlar ile yapılmaktadır. Bu cihazlardan bazıları aşağıda listelenmiştir:
- Çok Fonksiyonlu Kalibratör (FLUKE 5520A)
- Referans Multimetre (FLUKE 8508A)
- Precision Kalibratör (KISTLER 5395B)
Laboratuvarın bu alanda verdiği hizmetler ve çalışma alanları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Kalibrasyon Yapılan Ürünler | Sınır Değerleri |
|---|---|
| ANALOG MULTİMETRE | DC/AC akım ölçme ve uygulama: 20 A |
| DİJİTAL MULTİMETRE | DC/AC voltaj ölçme ve uygulama: 1.000 V |
| PENS MULTİMETRE | Direnç ölçme: 20 GΩ |
| AMPERMETRE / VOLTMETRE | Direnç uygulama: 300 MΩ |
| VERİ TOPLAMA |
DC/AC akım ölçme ve uygulama: 20 A DC/AC voltaj ölçme ve uygulama: 1.000 V Direnç ölçme: 20 GΩ Direnç uygulama: 300 MΩ |
| GÜÇ KAYNAĞI | 20 A / 1.000 V |
| OSİLOSKOP | 1 GHz’e kadar |
| SİNYAL ŞARTLANDIRICI | DC / ICP / Charge / IEPE tipi sinyal şartlandırıcıların GAIN tespiti |
